Από τη Χαρά Ναούμ, μαμά δυο μικρών αγοριών, καθηγήτρια Γαλλικών και ποιήτρια (Η τέχνη του αίματος, εκδ. Στίξις, 2020, Τα βράδια πίσω απ’ τα πουλιά, εκδ. Μανδραγόρας, 2015 και Άγρυπνες αντιλόπες, εκδ. Μανδραγόρας, 2013).

Είναι πλέον γεγονός ότι η διαδικασία της διάπλασής μας μοιάζει ρευστή, κυλάει στον χρόνο και η ροή της επηρεάζεται από εκατοντάδες σημαντικές και ασήμαντες λεπτομέρειες. Κάθε μικρό παιδί είναι εκ φύσεως ένα ανοιχτό πολύπτυχο, όπου χέρια γεμάτα αντιφάσεις γράφουν την παρουσία του στον κόσμο.

Αν σκύψουμε και παρατηρήσουμε πως λάμπει από καθαρότητα ένα λευκό πολύπτυχο, προτού γεμίσει με χρώματα, αποχρώσεις, αρμονίες και αντιθέσεις, θα εκπλαγούμε από τη μοναδικότητα και την πλαστικότητά του. Η ατομική ελευθερία της επιλογής των σχεδίων και των χρωμάτων αποτελεί αξία που θα έπρεπε να προβάλλεται και να σκορπίζει το φως της επάνω στα πράγματα που περιβάλλουν τον καθένα από εμάς. Γιατί ερχόμαστε αυτόφωτοι στη γη, έμπλεοι ενθουσιασμού να ανακαλύψουμε και να αποκαλυφθούμε. Αρκεί να αφεθούμε να το κάνουμε.

Η παραβίαση των κανόνων και η αυθαίρετη ερμηνεία των πάντων είναι ελευθερία έμφυτη και συνυφασμένη με την παιδική ψυχή ήδη από την προσχολική ηλικία. Δεν είναι, άλλωστε, καθόλου τυχαίο το γεγονός, ότι η παιδική ποίηση, όταν δεν συνδέεται με ανώφελους διδακτισμούς και άσκοπες ερμηνευτικές προσεγγίσεις, αγγίζει με ιδιαίτερα άμεσο τρόπο τους μικρούς μυσταγωγούς, μέσα από την απουσία φανερών κανόνων – τα όρια ανάμεσα στην κυριολεξία και τη μεταφορά είναι συχνά ρευστά – και το απροσδόκητο που την χαρακτηρίζει. Όταν το ζητούμενο είναι το ξάφνιασμα και το ξάφνιασμα η κινητήριος δύναμη της ενασχόλησης με οτιδήποτε προάγει τη φαντασία και τη δημιουργικότητα, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν μπορούν παρά να αγκαλιάσουν, να βιώσουν αγόγγυστα με σώμα και με νου, να αγαπήσουν. Γιατί πρέπει να πάρουμε ως δεδομένο ότι τα μικρά παιδιά αγαπούν την ποίηση.

Το ασυναγώνιστο συναίσθημα της απελευθέρωσης που χαρίζει η παιδική ποίηση μπορεί να προέλθει μονάχα μέσω ψυχαγωγικών οδών και όχι μέσα από προϋπάρχουσες, ήδη διαγεγραμμένες συλλογιστικές πορείες και προσωπικά κατασταλάγματα εγχειριδίων.

«Η αποθέωση άλλοτε της ρητορικής και άλλοτε της ερμηνευτικής σχολής οδήγησαν σε μια περιοριστική και καταπιεστική προσέγγιση της ποίησης, η οποία έθρεψε μια σειρά από αρνητικά στερεότυπα που συνοδεύουν διαχρονικά σε παγκόσμια κλίμακα τον ποιητικό λόγο: δυσνόητος, στριφνός, υπερφίαλος, ανόητος, περιττός, ελιτίστικος.» [1]

Η προσπάθεια καθοδηγούμενης προσέγγισης και εκλογίκευσης του παραλόγου της ποιητικής γραφής, που κατακρεουργεί κάθε απόπειρα ατομικής πρόσληψης της μαγείας και τη συνακόλουθη δοκιμή αναδημιουργίας, έχει εξοβελίσει σε μεγάλο βαθμό την προθυμία για ενασχόληση με την ποίηση, ήδη από το Δημοτικό.

Ο αφοπλιστικός παιδικός αυθορμητισμός θα όφειλε να είναι όχημα και οδηγός σε κάθε απόπειρα νοηματοδότησης έξω από νόρμες και αυθεντίες. Τα ζητούμενα να είναι η απόλαυση και η κάθαρση. Η απελευθέρωση και η εκτόνωση του παιδικού συναισθήματος. Το παιχνίδι με τις λέξεις. Η ποίηση ως σωματική εμπειρία, ως χορογραφία των λέξεων.

Ας διαβάσουμε, λοιπόν, ποιήματα με τα παιδιά με δημιουργική διάθεση, έχοντας ως πρωταρχικό σκοπό τη διασκέδαση και την ανταλλαγή πληθώρας συναισθημάτων που αναδίδονται από το άκουσμα παράξενων λέξεων, επαναλήψεων, παράδοξων συνταιριασμών και νοημάτων. Εκτός από τη χαρά της ανακάλυψης ενός διαφορετικού σύμπαντος, αυτού του μοναδικού σύμπαντος που ιχνογραφείται στο εκάστοτε ποίημα, ας επωφεληθούν τόσο τα παιδιά μας όσο κι εμείς από τις αναρίθμητες δυνατότητες που διαθέτει μια γλώσσα, καθώς πολλές από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας, ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο τίθενται μέσα στο ποίημα, αλλάζουν, ψηλώνουν ή κονταίνουν, μικραίνουν ή μακραίνουν, ένα είναι το βέβαιο…παρασέρνουν μικρούς μα και μεγάλους!

΄

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ (4-6 ετών)

Ακολουθεί, ως παράδειγμα, μια πρόταση σχετικά με το πώς θα ήταν ωφέλιμο για μικρά παιδιά και τους γονείς/δασκάλους τους να διαβάσουν ένα ποίημα. Πώς αλλιώς; Παίζοντας, συζητώντας, λερώνοντας χέρια, πλάθοντας νέα, ολοκαίνουργια σύμπαντα.

Ας πάρουμε το παρακάτω ποίημα της Θέτιδος Χορτιάτη, από την ποιητική συλλογή Τα λέω τ’ ουρανού, εκδ. Δια Βίου, 2007:

Σοκολατόσπιτο

Σ’ ένα σοκολατόσπιτο

με τοίχους σοκολάτα

σοκολατένια έπιπλα

σοκολατένια πιάτα

ένα σοκολατόπαιδο

μια σοκολατογάτα

σοκολατομαγείρευαν

σοκολατοσαλάτα

με σοκολατοσάπουνο

για σοκολατοπάστρα

κάνουν σοκολατόλουτρα

μοιάζουν σοκολατάστρα

μα η σοκολατοδίαιτα

και η σοκολατοκούρα

φέρνει σοκολατόπονο

σοκολατοκαζούρα

1. Διαβάζουμε δυνατά το ποίημα όσες φορές επιθυμεί το παιδί. Στη συνέχεια, του ζητάμε να επαναλάβει όσες σοκολατολέξεις θυμάται. Αν, για παράδειγμα, επαναλάβει τις λέξεις «σοκολατομαγείρευαν» και «σοκολατοσαλάτα», του ζητάμε να συγκεντρώσει όσα μικρά αντικείμενα (ακόμα και τρόφιμα) του θυμίζουν σοκολάτα επάνω στο τραπέζι και να αρχίσουμε την διασκεδαστική παρασκευή της πιο ευφάνταστης…σοκολατοσαλάτας.
2. Αρπάζουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε για τις τροφές και την αξία τους. Ποια τρόφιμα είναι ωφέλιμα για τον οργανισμό και ποια είναι καλό να μην καταναλώνονται τόσο συχνά ωστέ να μην προκαλέσουν «σοκολατόπονο»!
3. Σημειώνουμε τις σοκολατολέξεις που εντυπωσιάζουν περισσότερο το παιδί και ξεκινάμε μαζί τη δημιουργία ενός νέου σοκολατοποιήματος:

Π.χ. με τις λέξεις «σοκολατοσάπουνο», «σοκολατάστρα»:

Ένα σοκολατόνειρο                                                                    

είδα εχθές το βράδυ                            

με σοκολατοσάπουνο                                                                   

έπλεναν το φεγγάρι

Με σοκολάτα γέμισαν

Και τα σοκολατάστρα

Και έμοιαζαν μες στα σκοτεινά

Σαν σοκολατοκάστρα

[1] Δ. Κόκκινος, «Σε αναζήτηση της χαμένης ποιητικής απόλαυσης: Επαναπροσδιορίζοντας τη λειτουργία του ποιητικού λόγου στο πλαίσιο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης», στο ηλ. περιοδικό Κείμενα, τ. 28.